Rehabilitatie

Geur en smaak

Het is bekend dat het genot van eten rechtstreeks verband houdt met geur en smaak. En tegelijkertijd is een goede voedingstoestand nuttig om ernstige ziekten het hoofd te bieden, en bevordert deze het herstel van patiënten. Olfactorische (reuk) en gustatorische (smaak) rehabilitatie zijn dus verdere componenten van het holistische herstelconcept na een laryngectomie of tracheotomie.

Na de operatie ademt de persoon niet meer door de neus. Als gevolg hiervan is het ruiken in het begin duidelijk beperkt. Veel nuances van smaak worden echter via de geur waargenomen, zodat ook het proeven beperkt is. Met behulp van gerichte oefeningen en revalidatiemaatregelen is het mogelijk de reukfunctie weer aanzienlijk te verbeteren. In de logopedie kunnen daartoe verschillende oefeningen worden uitgevoerd. 

Ook het gebruik van een reukbuis of reuktrainer is vaak mogelijk. Een vroeg begin van de oefeningen is hier bijzonder nuttig om snel succes te kunnen boeken. Daar het verlies van de reukzin door patiënten vaak als een aantasting van hun levenskwaliteit wordt ervaren, is het zeer belangrijk dit aspect van de revalidatie niet te verwaarlozen.

Eten en drinken

Eten is veel meer dan alleen maar voedsel tot je nemen. Het is genieten en sociaal samenzijn. Wanneer wij met vrienden of familie samenkomen, doen wij dat meestal om samen iets te eten, bijvoorbeeld met koffie met gebak of een barbecue. 

Een gezond mens slikt ongeveer 2000 maal per dag. Door de voortdurende productie van speeksel moet hij/zij ongeveer één maal per minuut slikken. Dit gebeurt geheel automatisch, zonder dat wij erover na hoeven te denken.

Na verwijdering van het strottenhoofd zijn de lucht- en voedselwegen volledig gescheiden. Alles wat door de mond gaat en wordt doorgeslikt, komt in de slokdarm en maag terecht. "Verslikken" in de conventionele zin is na een laryngectomie om anatomische redenen niet meer mogelijk. De slikfunctie zelf wordt slechts in geringe mate beïnvloed door de chirurgische ingreep. Er kunnen echter complicaties optreden, bijv. door de bestraling. De speekselproductie kan verminderd zijn of er kan voedsel blijven steken aan de vernauwde ingang van de slokdarm.

Tijdens een logopedische behandeling kunnen, indien noodzakelijk, speciale sliktechnieken worden aangeleerd. Door bepaalde bewegingspatronen en training van de betrokken spieren kan het slikken worden versterkt en kan het vast blijven zitten van voedsel aanzienlijk worden verminderd. Door aanpassing van de voedselconsistentie en andere aanpassings- en compensatiemaatregelen kan snel succes worden geboekt. Bij aanhoudende moeilijkheden met de voedselopname dient beslist de hulp van een professionele voedingsdeskundige te worden ingeroepen.

Fysiotherapie en lymfedrainage

Door de lange operatie, de veranderde anatomie, de pijn en de daaruit voortvloeiende ontlastende houding, kunnen patiënten last krijgen van verrekkingen en stoornissen van het bewegingsapparaat. Met name kan pijn in de nek en schouders optreden. Om dit tegen te gaan is een fysiotherapeutische behandeling zeer zinvol. Deze kan met behulp van specifieke oefeningen het bewegingsvermogen verbeteren en de pijn verlichten. Ook fysiotherapie maakt deel van de holistische revalidatie en kan door de arts naar gelang van de bevindingen worden voorgeschreven.

Bij de chirurgische verwijdering van het strottenhoofd worden onvermijdelijk lymfekanalen doorgesneden. Vaak worden tijdens de laryngectomie middels halsdissectie ook de vele lymfeklieren in de hals verwijderd, om de kans op herstel van de patiënt te vergroten en een recidief te voorkomen. Door deze sterk veranderde anatomische situatie ontstaat er vaak lymfestuwing in het weefsel. Hierbij hoopt zich vocht op tussen de cellen. De huid voelt dan hard, strak en gezwollen aan. Dit leidt tot een onaangenaam gevoel van spanning, kan pijnlijk zijn en heeft een aanzienlijke invloed op de stemrehabilitatie en het slikken, en op de beweeglijkheid van het weefselgebied in de hals. De lymfedrainage die dan noodzakelijk is, wordt uitgevoerd door speciaal opgeleide fysiotherapeuten. Hierbij wordt het vocht in het weefsel naar de resterende lymfekanalen gemobiliseerd, zodat het op natuurlijke wijze kan worden afgevoerd. Het weefsel wordt weer zachter en de pijn en beperkingen worden merkbaar minder. Lymfedrainage moet regelmatig worden uitgevoerd. Met lymfedrainage moet zo spoedig mogelijk na de voltooiing van de klinische behandeling worden begonnen. Het exacte tijdstip wordt bepaald door de KNO-arts, ook in overleg met de radiotherapeut. Deze schrijft ook het recept voor de therapie uit.

De weg terug naar het dagelijks leven

Een belangrijke component van de revalidatie ligt in handen van de patiënt zelf. Het is van cruciaal belang om actief aan het leven te blijven deelnemen, ondanks de veranderde situatie en de ernstige ziekte. Dit omvat zowel deelname aan het sociale leven als lichaamsbeweging. Het is denkbaar dat vrijetijdsbesteding niet in de gebruikelijke mate mogelijk is, met name kort na de operatie. Toch is het belangrijk deze niet op te geven en consequent te proberen deze voort te zetten. Patiënten zonder strottenhoofd kunnen beslist weer aan het werk, reizen, sporten en openbare evenementen, zoals concerten, bijwonen. Na verloop van tijd leert u uw lichaam weer te vertrouwen en de mogelijkheden te benutten, waarover u beschikt om met alledaagse situaties om te gaan.