Laryngectomie

Strottenhoofdkanker en laryngectomie

Terwijl bij een tracheotomie alleen de luchtpijp wordt geopend, wordt bij een laryngectomie de anatomie ingrijpend gewijzigd. De oorzaak hiervoor wordt meestal veroorzaakt door gevorderde strottenhoofdkanker, waarvoor een volledige operatieve verwijdering van het strottenhoofd, met inbegrip van de stembanden en de epiglottis, noodzakelijk is. 

Als gevolg van het hieruit voortvloeiende wegvallen van automatisch uitgevoerde functies (veilige voedselopname, ademhaling, spreken) in de keelholte, is een volledige scheiding van de luchtpijp en de slokdarm functioneel vereist om het voortdurend verslikken van speeksel en voedsel te voorkomen. In- en uitademing vinden dan alleen nog plaats via de tracheostoma. De bovenste luchtwegen en de hiermee verbonden belangrijke functies van bevochtiging, verwarming en filtratie, zijn permanent niet meer beschikbaar. De anatomische veranderingen na een laryngectomie zijn onomkeerbaar en maken van de patiënt zodoende levenslang een halsademhaler.

Ondanks de ernst van het ziektebeeld en de toenemende frequentie van de ziekte, vooral op jongere leeftijd, is de bekendheid in onze samenleving nog betrekkelijk gering. Doorslaggevende risicofactoren voor de ontwikkeling van een strottenhoofdcarcinoom worden gevormd door:

Wordt het strottenhoofd altijd verwijderd?

Nee. Afhankelijk van de actuele bevindingen zal de behandelend arts zorgvuldig overwegen of een volledige verwijdering van het strottenhoofd absoluut noodzakelijk is dan wel of alternatieve orgaanbehoudende therapieën mogelijk zijn. Voor een correcte beslissing zijn bepaalde parameters van bijzonder belang. Zo is naast de ligging, het stadium en het type van de tumor, ook de beweeglijkheid van de stembanden een belangrijke aanwijzing voor de juiste keuze van de therapie. Na de behandeling is meestal een tracheostoma nodig. Dit kan tijdelijk of, in bijzondere gevallen, permanent noodzakelijk worden. Afhankelijk van de specifieke tumor vormen orgaanbehoudende methoden zoals chemotherapie of antistoftherapie, radiotherapie, etc. verdere behandelingsopties die vaak door de behandelende artsen in overleg met verschillende medische specialismen op patiëntspecifieke basis worden besproken en overeengekomen.

Wat verandert er op het gebied van de fysiologie?

De luchtwegen in het bijzonder vormen een bijzonder ingenieus gevormd lichaamsdeel. De nasofarynx biedt een bijzonder groot oppervlak dat volledig bedekt is met slijmvlies en bezet is met trilharen/epitheel. Deze op elkaar afgestemde structuren zorgen voor een onmiddellijke verwarming en bevochtiging van de ingeademde ademlucht, alsmede de filtering van ongewenste vuildeeltjes.

Hun transport naar de longen wordt zoveel mogelijk verhinderd door de bewegingsactiviteit van de trilhaartjes, en een verregaande eliminatie van de deeltjes door het slikken wordt mogelijk gemaakt. De trachea heeft in de lagere luchtwegen een soortgelijke vorm. Over een lengte van 10 - 12 cm zorgen 16 - 20 hoefijzervormige kraakbeenringen voor stabiliteit en houden zij het noodzakelijke binnenlumen van de luchtpijp in stand. Het systeem reageert reflexmatig op het binnendringen van vreemde lichamen door te hoesten om de luchtwegen vrij te houden. 

De hoestfunctie is op haar beurt afhankelijk van een hiervoor vereiste drukopbouw. Deze wordt bij een gezonde mens teweeggebracht door de sluiting van het strottenhoofd met het strotklepje (epiglottis), in combinatie met de spiergroepen die verantwoordelijk zijn voor de buikpers. Zowel bij patiënten met een tracheotomie als bij patiënten na een laryngectomie is dit mechanisme tijdelijk of permanent niet beschikbaar. Functionele beperkingen zijn een logisch gevolg en deze maken dan ook deel uit van de revalidatie van deze patiëntengroepen.

Welke beperkingen zijn te verwachten?

De gewijzigde anatomie na zowel tracheotomie als laryngectomie brengt specifieke functionele verliezen met zich mee. Functies die voor gezonde mensen vanzelfsprekend zijn, zoals stem of reuk en smaak zijn blijvend of tijdelijk niet meer beschikbaar.

Het is niet ongebruikelijk dat tracheostomapatiënten ook een aanzienlijke conditievermindering ondervinden, met een daarmee gepaard gaande vermindering van de levenskwaliteit.

Des te belangrijk zijn revalidatiemaatregelen die goed zijn afgestemd op de individuele levenssituatie, die ook onder de nieuwe omstandigheden de omgang met de alledaagse situatie mogelijk maken. Deze maatregelen moeten worden gepland en uitgevoerd in overeenstemming met de individuele middelen en behoeften van de patiënt, teneinde de verloren gegane functies zo goed mogelijk te vervangen of herstellen. Voor vrijwel elk geleden functieverlies zijn verschillende revalidatiemogelijkheden beschikbaar.

Verlies van neusfuncties

Risico bij douchen, baden, zwemmen

Beperking van smaak

Primair stemverlies

Scheiding van luchtpijp en slokdarm

Minder hefkracht

Veranderde luchtwegen

Pre- en postoperatief gewichtsverlies

Verlies van buikpers

De gevolgen van een laryngectomie

De operatie en de daarmee gepaard gaande veranderingen betekenen voor patiënten een aanzienlijk ingrijpende verandering in hun levenssituatie. De luchtwegen zijn en blijven gedurende het gehele leven veranderd, men gaat over van mond-/neusademing naar halsademing. Dit gaat gepaard met bijzondere uitdagingen voor de persoonlijke levenssituatie. Voorheen onbekende hulpmiddelen worden noodzakelijk en moeten worden gebruikt of toegepast. De gevolgen van veel diagnostische maatregelen van een lange narcose, radiotherapie en/of chemotherapie vergezellen de patiënt soms lange tijd. Uitputting en verminderde conditie en zelfs chronisch vermoeidheidssyndroom (Fatigue Syndrom) kunnen volgen. Het is niet ongebruikelijk dat zich psychologische problemen voordoen, zoals lusteloosheid, isolement in de sociale- en beroepssfeer, angst en zelfs depressie. Er kunnen ook bijzondere complicaties met de tracheostoma optreden. Bloedingen, infecties, granulomen/nodules, stenose/vernauwing, verschrompeling en littekenvorming worden beschreven.

Dat zou ook u kunnen interesseren!