Wanneer stralen levens redden
Bij een tumor is bestraling vaak een essentieel onderdeel van de behandeling. Maar hoe belangrijk dit ook is, het leidt vaak zo diverse angsten en twijfels bij de betrokkenen. Veel patiënten hebben vaak in hun eigen omgeving gehoord over negatieve ervaringen en onaangename bijwerkingen van de bestraling.
Voor mevr. Dr. med. Dorothea Riesenbeck, radiotherapeut en hoofdarts in het ONCOCUBUS Recklinghausen, is het daarom belangrijk om patiënten de samenhangen, doelen en gevolgen van de bestraling te verduidelijken en hen daarbij zo goed mogelijk te ondersteunen. Ze streeft ernaar dat patiënten zich duidelijk beter voelen tijdens en na de noodzakelijke behandeling. De vast en zeker nuttige informatie tijdens een zeer uitvoerig gesprek met dr. Riesenbeck hebben wij hier voor patiënten en naaste verwanten samengevat:
Hoe werkt de bestraling?
Bij een bestraling worden in principe tumorcellen gedood, terwijl de te repareren, gezonde cellen in de omgeving behouden blijven. De energierijke ioniserende stralen worden bij kanker op verschillende manieren toegepast. Als een tumor bijvoorbeeld niet operatief kan worden verwijderd, dan wordt eerst een bestraling-chemotherapie uitgevoerd. Het kan echter ook zijn dat de tumor reeds is verwijderd, maar dat het risico bestaat dat er nog tumorcellen aanwezig zijn. In dat geval vindt een 'adjuvante' (ondersteunende) bestraling alleen of in combinatie met een milde chemotherapie plaats. Dankzij de technische vooruitgang kan het tumorweefsel tegenwoordig zeer precies worden bestraald met behoud van de naastgelegen gezonde weefselstructuren.
Waarmee moeten patiënten met een hoofd-halstumor rekening houden bij een bestraling?
Over het algemeen worden in totaal 25-30 bestralingen gepland, die op elke weekdag gedurende 5-6 weken plaatsvinden. Bij de bestraling wordt de patiënt op de behandeltafel gelegd en een speciaal aangepast masker zorgt ervoor dat het hoofd lasergecontroleerd in de juiste behandelpositie blijft. Het bestralingsapparaat, de zogenaamde 'lineaire versneller', is uitgerust met twee verschillende koppen en draait tijdens de bestraling in een straal van ca. 360° rondom de patiënt.
Daarbij kunnen naast de afgifte van de stralingsdosis uit de ene kop ook belangrijke controlefoto's met de andere kop worden gemaakt. Toch duurt een sessie meestal maximaal tien minuten.
Bestraling en benodigde tijd zijn voor de patiënten een grote lichamelijke belasting. Typische bijwerkingen zoals slecht gevoel, misselijkheid, rode huid, letsel van het slijmvlies of pijn nemen tegen het eind van de behandeling merkbaar toe. Bijzonder aangenaam en met ernstige gevolgen is het smaakverlies.
In die situatie geldt over het algemeen: bespreek alle ontstane symptomen onmiddellijk tijdens uw dagelijkse bestralingssessie! Tegenwoordig zijn er goede en passende geneesmiddelen die de symptomen verminderen en de patiënten kunnen helpen om beter met deze inspannende therapie om te gaan.
4 goed gemeende adviezen bij een bestraling
Eerst het belangrijkste: eet regelmatig! Het belangrijkste doel is uw lichaam van voldoende energie en voedingsstoffen te voorzien zodat u zich goed voelt. Er is geen speciaal kankerdieet. In principe geldt: eet wat uw lichaam nodig heeft en verdraagt.
Drink voldoende! De drinkhoeveelheid moet gelijkmatig over de dag worden verdeeld. Hoeveel en wat u tijdens uw behandeling moet drinken, wordt door uw artsen of verpleegsters of tijdens een voedingsgesprek aangegeven.
Tandenpoetsen - geen pauze bij het poetsen. Zorg voor een goede mondhygiëne! Saliethee is een goed mondspoelmiddel. Vermijd mondspoelmidelen met alcohol. Koude dranken en ijs verlichten de pijn van slijmvliesletsel.
Blijf in beweging! Lichaamsbeweging verbetert het welzijn en kan de genezing bevorderen. Een mix van lichte krachttraining en duurtraining is zeker bevorderlijk voor uw behandeling. Vaak zijn er speciale sportgroepen voor tumorpatiënten.
De bestraling heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een zeer precieze behandelingsvorm. Het doel is patiënten definitief te genezen of, als dit bij een voortgeschreden aandoening niet mogelijk is, de klachten te verlichten. Deze brochure is hoofdzakelijk bedoeld voor bestralingspatiënten en hun naaste verwanten. Het is echter ook een informatiebron voor geïnteresseerde leken. Het beschrijft de basisprincipes en het verloop van een bestraling (radiotherapie) met als doel deze beter te begrijpen.
Het eigen gedrag kan positieve gevolgen hebben!
De betekenis van eten en drinken bij een kankerbehandeling lijkt voor leken in eerste instantie vaak gewoon niet zo belangrijk. Maar zonder een individueel voldoende toevoer van vocht en calorieën kan de bestraling niet zonder onderbreking worden uitgevoerd en werkt daarom slechter. Ook een gewichtsverlies tijdens de behandeling is ongewenst. Continue gewichtscontroles (twee keer per week) zijn daarom zeker raadzaam. Informeer uw radiotherapeut tijdig over alle gewichtsveranderingen! Ook een goede mondhygiëne met meerdere mondspoelingen met saliethee per dag wordt aanbevolen om pijnlijk slijmvliesletsel te voorkomen. Ook koude dranken en ijs verlichten de pijn. Alcoholhoudende of scherpe mondspoelmiddelen zijn echter niet geschikt.
Patiënten met reeds bestaande aandoeningen moeten tijdens de bestraling goed daarop letten. Bij chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk of diabetes zijn regelmatige controles tijdens de bestraling zinvol om bloeddrukverlaging of bloedsuikerschommelingen vroegtijdig vast te stellen. Denk ook aan een goede lichaamsverzorging. Verzorgingsmiddelen met weinig additieven ontzien de huid. Zachte handdoeken en kleding die wrijvingen voorkomen, hebben een duidelijk positief effect op de huid. Droog scheren heeft de voorkeur boven nat scheren om huidletsel en infecties te vermijden.
Het is op indrukwekkende wijze bewezen dat alles wat de hartfrequentie en ademhaling versnelt gewoon goed is voor lichaam en ziel. Ga bijvoorbeeld wandelen, niet altijd ver - maar regelmatig. Daag uzelf iets uit. Geniet van de natuur en zijn positieve effecten. In het ONCOCUBUS Recklinghausen werd een wand in de bestralingskamer bewust voorzien van groene planten die voelbaar voor rust zorgen in tegenstelling tot de hightech versneller. Bovendien houden de planten de luchtvochtigheid in de ruimte constant en voorkomen zo schade aan het dure behandelingsapparaat.
De vraag naar haar individuele tips voor een gezonde hoeveelheid beweging tijdens de bestraling beantwoordde mevr. dr. med. D. Riesenbeck met een lijst met vier punten:
- Wat men doet, moet plezierig zijn.
- Alles wat men doet is beter dan niets doen.
- Beweging doet goed! Kies elke dag een speciale reden voor een 'bewegingsdosis'.
- Vergeet niet te eten en te drinken.
Goede voornemens en motivatie moeten echter niet leiden tot overbelasting; houd dat in de gaten. En ten slotte: een dringend advies van de specialist: In principe is de radiotherapeut uw eerste aanspreekpunt bij veranderingen en bijwerkingen vanwege een bestraling. Maar ook op de lange termijn moet men bij alle symptomen die evt. met de bestraling verband kunnen houden, contact opnemen met de radiotherapeut. Bovendien is het jaarlijks verzamelen van informatie over de kwaliteit van leven van de patiënten wettelijk verplicht.
